Diario dun mariñeiro

O outro día collín na biblioteca do colexio un libro sobre lendas que xiran arredor de Ferrol.

Hai unha que é a que mais chámame a atención. Conta a existencia dun monstro no porto de Ferrol. Nunca había escoitado falar acerca de tal ser.

Os vellos mariñeiros din que había un monstro mariño no porto. Era un xigante congro vermello de sete cabezas, cunha cola robusta, coa que podía axitar as augas, e provocar ondas enormes que tiñan como consecuencias os naufraxios das embarcacións… Dise que vivía baixo as pedras do peirao de Curuxeiras e ruxía nos días de tormenta.

Pero dende hai moitos anos non se deixa ver.

O outro día revisando o libro, encontrei unha especie de diario escrito nunhas servilletas pegadas ao lombo do libro. Despeguei as follas de servilleta pouco a pouco ata que as despeguei cada unha da outra. Estaban escritas con tinta azul e tiñan unha letra bastante clara, co que podía ler todo o que estaba escrito. As servilletas-diario rezaban desta forma:

DÍA 1

Ao fin encontrei traballo... Como mariñeiro, na ría e porto de Ferrol. Páganme mais ou menos ben. Estou contento. Mañá empezarei a traballar. O horario é de oito da mañá, ata as catro da tarde. Terei bastante tempo libro para dedicarme a outras cousas. A ver o que me depara mañá.

DÍA 2

Hoxe foi o primeiro día. O noso xefe dividiunos en grupos de catro. Os meus compañeiros chámanse Víctor, Xoán e do outro non me acordo do seu nome, pero pode que se chamara Santiago. O día foi bastante ben. Tivemos unha boa pesca. Ao desembarcar démoslle todo o que habíamos pescado a un home, que parecía, un organizador, el encargaríase de poñer todas as pezas en venta (as que puidera) no mercado.

DÍA 3

As cousas hoxe non foron tan ben, coma onte, no que se refire á caza. Pero polo menos, comecei unha conversa xunto con Xoán sobre política, e como o país está mergullándose na decadencia. O xefe animounos dicindo que non todos os días habería un boa pesca, e mais, o estraño era que a houbera. En casa, todo vai ben, a relación coa miña muller, cos meus fillos. O pequeno está aínda na gardería e o outro está empezando a universidade.

DÍA 4

Hoxe houbo moito temporal, era tanto, que houbo moita oleaxe. Tivemos que baixar nunha barquiña, e envorcamos. Por sorte, ninguén resultou ferido e puidemos volver a terra. O malo foi que volvemos sen ningunha pesca. O xefe botounos unha rifa do quince (a pesar de haberlle contado o incidente), que si non podía volver a pasar, que si tal, que si cal. Que lle fodan, case morremos eu e mais os meus compañeiros...

DÍA 5

Xoán e Víctor foron vítimas dunha neumonía e non puideron ir traballar... O outro mais que quedaba non sei que pasou que non puido vir. Así que mandoume a min so nunha barquiña (na mesma na que había envorcado o día anterior). Cando estaba pescando por Curuxeiras, vin algo na auga, algo vermello. Collín un pau que había no barco e intentei tocar un pouco iso que era de cor vermella. Cando o fixen saín disparado ata a outra punta da barca, e do mar emerxeu unha especie de monstro mariño xigante vermello. ¡Tiña sete cabezas o desgraciado!

Collín os remos da barquiña e empecei a remar canto puiden, meu deus, canto temín pola miña vida...

Cando cheguei a terra, non lle contei nada a ninguén. Pensei en contarllo a miña muller o chegar a casa, pero o final non fixen nada...

DÍA 7

Dous días despois Xoán e Víctor volveron a traballar. Cando estabamos en alta mar pescando, pensei moitas veces en si dicirlle o incidente do monstro que había visto, facía uns días. Canto llo contei empezáronse rir de min, dicíndome que ao estar próximo á morte días anteriores fíxome imaxinar o que vira. Estaba moi convencido do que vira. Pensei en dicirllo a miña muller, pero non estaba seguro... Tamén pensei en deixar o traballo, a imaxe do monstro aterrábame.                                                               

DÍA 9

Hoxe pasoume algo que xa colmou o vaso. Estábamos pescando no mar, cando de repete vin por debaixo do barco, ese color vermello que tiña o monstro. Empecei a perdelos nervios e a poñerme nervioso, mordéndome as uñas, respirando forte, o corazón íame a mil, e acabei por dicirlles aos meus compañeiros que viñeran a velo, que o monstro estaba debaixo de nos e corriamos perigo. Pero cando viron e miraron aos lados do barco... o monstro desapareceu, e eles non viron nada. Como sempre, empezaron a rirse de min e non puiden facer nada. Eu en silencio, púsenme a chorar. Quería deixar o traballo, xa, dunha maldita vez. Pero qué lle diría a miña muller? Que deixo o traballo porque pensaba que vira un monstro na auga?

Unha vez mais non sei que facer...

DÍA 15

Estiven dándolle moitas voltas e vou deixalo traballo... Cando mañá volva de traballar penso dicirllo todo a miña muller. O problema é que non sei con que vou a pagarlle ao meu fillo maior a universidade...

Espero encontrar algún emprego... aínda que sexa duro. Mellor que vivir con esta situación.

Aquí, acababan as servilletas que encontrei entre as pastas e o lombo do libro.

Nun principio non me cría para nada a lenda esa de que no porto de Ferrol había un monstro, pero ler a historia de ese home (non sei nin de que época era, nin cantos anos exactos tiña, o que si sei era que fora pai de familia) fíxome reflexionar un pouco acerca de ese lenda que envolvía o porto de Ferrol.

Como poñía no libro da biblioteca, xa facía moitos anos que ninguén o vía, así que certo día despois de ler isto, fun no barco que vai dende Ferrol ata Mugardos para ver si vía algo polo mar, pero nada... Non vin nada.

Ou ben nunca existiu e era unha lenda, e home do diario estaba tolo, ou ben non se deixaba ver.

Aínda así, nunca a ninguén escoiteille nada acerca de tal monstro. E espero que siga sendo así, do contrario non pasarei moito polo porto....

Encontro coa Compaña

Eu e mais o meu amigo Brandán, decidimos certo día facer una excursión por diferentes lugares de Galicia, os cales habíanse visto afectados pola presenza da Santa Compaña.

Collín o coche e fun a buscar a Brandán a súa casa. Baixou e meteuse no automóbil. Cando estábamos xa os dous no coche, pregunteille a el que adonde iríamos primeiro. El dixo:

-Agora que aínda estamos en Ferrol, penso que deberíamos pasar por Ortigueira, xa que está de camiño. Alí hai una vella coñecida da miña nai que ten una pequena historia que contar acerca da Santa Compaña.

Despois de media hora conducindo no coche, chegamos a Campo. Campo é unha aldea das Grañas do Sor, en Ortigueira. Cando chegamos alí, o primeiro que vimos foi un cruz de pedra, a cal chamounos a atención, pero pasamos de largo, ata chegar a casa da coñecida da nai de Brandán.

-E alí- dixo Brandán. Distinguíase unha casa con un muro de pedras, e estacionámolo coche alí, e nos baixamos del.

Parámonos fronte o portal e timbramos no timbre, que estaba ao lado da porta de entrada. Nada mais timbrar asomouse pola porta unha vella anciá, a cal parecía ter uns oitenta anos e movíase cun paso moi lento, impulsada por dúas muletas, manexadas polas súas mans.

Abriunos a porta, e nos pasamos a dentro da súa casa. Levounos ata o salón e alí sentámonos nunhas cadeiras.

-¿Queredes tomar algo?- díxonos.

Ámbolos dous negamos coa cabeza.

-A ver, pois entón explicádeme a que debo esta visita- acto seguido, sentouse.

-Verá,- díxenlle eu- temos que facer un traballo para clase que teña que ver coa Galicia máxica. E nos decantámonos por facelo sobre a Santa Compaña, porque é un tema que nos chama bastante a atención. Brandán díxome que tiñas unha pequena historia que contar acerca da Compaña. Se é tan amable...

Pensouno durante un momento, e antes de empezar coa historia, explicounos (aunque nos xa sabíamos) un pouquiño en que consistía a S. Compaña:

-A Santa Compaña é unha procesión de mortos ou almas en pena que saen pola noite, a partir da media noite, e recorren os camiños dunha certa parroquia. Van vestidos con túnicas brancas e con capucha. Forman dous fileiras, e levan os pes descalzos. Cada fantasma leva acendida unha vela. A procesión va encabezada por un home ou muller, vivos, que portan unha cruz ou caldeira de auga bendita, seguidos polas almas, as cales, como xa vos dixen antes, levan, velas.  Súa misión é visitar tódalas aquelas vivendas nas que pronto haberá unha defunción.

>Eu, como xa entrada en anos que estou, tódolos días, pola tarde, vou xogar as cartas ao Centro social. O centro social é un lugar no que as persoas maiores poden xogar as cartas, ao domino, é dicir, a moitos xogos de mesa, aparte de ler libros ou tomar algo na cafetería. Cando volvíamos todos xuntos de xogar cara ás nosas casas, víamos a Santa Compaña, ¡xúrocho! , xa sabedes, todos vestidos de branco, cun mortal encabezando a procesión (a veces o coñecíamos, outras veces non). Nos, pra non ter ningún problema, íamos polo camiño contrario ou simplemente, non mirábamos o desfile, ao pasar polo seu lado. Deuse unha vez o caso de que coñeciamos a un dos que portaba a cruz. Ao día seguinte preguntámoslle polo que había feito a noite anterior, e el dixo que non se acordaba. Foi moi raro.

>O certo é que un día, uníusenos ao grupo un novo integrante, un home, mais ou menos, de 60 anos. Non sei como saíu o tema, que lle explicamos as nosas experiencias coa S. Compaña, é dicir, que a viamos cando saiamos de xogar as cartas, pero o home non nos cría, e burlouse de nos.  Ese mesmo día, ao saír do Centro Social, nos fómonos por un camiño, e o novo integrante do grupo foise por outro. Sabedes a Cruz de Pedra, a que hai na aldea? –Os dous asentimos-. Cando pasou por alí unha estraña forza, saída de non sei onde, arrincoulle e esnaquizoulle toda a roupa e encheuno de barro e mais de terra. O home empezou a correr, gritando de medo por toda a cidade, foi moi gracioso. Desde aquel día o home, non volveuse meter coa Santa Compaña, e mais, leva desde varios anos xogando connosco no Centro Social, e nunca mais volveu falar dela.

Nos mirámonos o un ao outro , e nos quedamos pasmados, a verdade é que a historia metía medo. Démoslle as grazas pola súa cortesía, ao invitarnos a  súa casa, para contarnos a historia. Cando nos despedimos de ela, despois de estar falando un bo rato sobre outros temas, xa era noite pecha, faltaban poucos minutos  para a media noite.

Metémonos no coche e cando estábamos a piques xa de irnos, o coche parouse en seco, como por arte de maxia. Intentei volver a arrancalo, pero parecía que o maldito coche non quería arrancar. A verdade é que non era horas para ir a chamar a ninguén a súa casa para pedir axuda, pero non nos quedaba outra. Intentamos volver a casa da coñecida da nai de Brandán, pero cando estabamos cerca xa da súa casa, e volteamos unha esquina, supoño que os imaxinaredes o que vimos...

Si, alí estaba a Compaña, o iso parecía. Unha procesión de mortos. Todos vestidos con túnicas brancas, coa capucha posta, formando dúas fileiras, sen zapatos, descalzos, con velas acendidas nas súas mans. O primeiro de todos, o que encabezaba o grupo levaba nas súas mans unha cruz, e era horrible. Ían rezando, o iso parecía, con voces de ultratumba, era horrible, daba moito medo.

Ei fuxín correndo deixando a Brandán alí so, pasmado.

A compaña ía alcanzar a Brandán, cando o portador da cruz quíxolle entregar a cruz a él, para que a portara. O primeiro que se lle vino a cabeza foi dicir:

-Cruz teño.

Cando dixo iso, o home portador e mais a Campaña pasaron de largo. Brandán puido ó final respirar con tranquilidade.

Despois de un rato, buscándonos o un ao outro, nos encontramos. El díxome que era un covarde e que bla bla bla. Cando subimos ao coche, este xa funciona correctamente. Que irónico... Debería ter a Compaña algo que ver con que non arrancara antes?

Pode ser que si...

                                                                                                                                                      

Conversa na parada do bus

O outro día estaba esperando ó bus na parada. Pensaba no traballo que tiña que facer para a asignatura de Historia de Galicia. A verdade é que non me gusta nada facer traballos, así que estáballe dando voltas a como ía a facelo.

Estaba eu solo esperando o bus, cando de repente, un señor maior, cunha carteira na man, sentouse ao meu lado. Ao mellor sabía algo acerca dos castros, así que aventureime a falarlle. Boas tardes, señor, díxenlle, e él, miroume e tamén me dixo Boas tardes. Foi entón cando dispúxenme a preguntarlle algo acerca dos castros:

-Sabe vostede algo acerca dos castros galegos?- Él miroume e asentiu-. É que teño que facer un traballo para a clase acerca deles, pero a verdade é que non sei nin por onde empezar.

-¿Qué tal empezar pola forma?-díxome él-. Ben, os castros estaban por toda a Península. Aquí, en Galicia, coma ben saberás, tiñan forma redonda, tanto o castro (no seu conxunto) coma as casas que o conformaban, mentres que en Castela a súa forma era cuadrangular. Tes que recordar un cousa moi importante, e na que a xente soe estar errada. A maioría das persoas pensan que nun casa das que conformaban os castros vivía toda una familia, pero iso non é verdade.

-¿Ah, non?

-Non. Cada familia vivía nunha agrupacións de castros, xuntos, coma nuns catro ou cinco. Un servía coma cociña, outro como salóns, e os restantes, dígamos que eran coma as diferentes habitacións de cada un dos membros da familia.

-Pois non sabía iso- díxenlle eu, e me preguntou que si quería saber como estaban feitos os castros-. Adíante, por favor.

-As paredes dos castros eran de tapial, que ben sendo terra seca son madeiras. Mais tarde, xa na época final dos castros construíranse paredes de pedra e teitume de palla. Isto pode explicar que case ningún dos restos dos castros haxa chegado ata nos. Eran moi fráxiles. As portas dos castros eran de taboleiros de madeira, e soia estar un pouco elevada da altura do solo, eu penso que era para impedir o pasa da auga cara o interior, no caso de que chovera. Por último, o so se igualaba con pedra miúda sobre a que colocábase arcilla e con cantos facíase o oco para a lumbre. Por certo, tiveches sorte, teño un debuxo na carteira- Sacou a carteira que traía na man, e sacou un debuxo o cal me ensinou e foime dicindo que era cada cousa.

-Moitas grazas por ensinarme o debuxo, vaia casualidade que o tiveras- e díxome que no era nada, que era un pracer-. ¿E vostede sabería dicirme porque os castros tiveron o seu orixe? E dicir, ¿por qué se formaron? Digo eu que algunha razón terían.

-Moi pouco sabes ti, oh. A ver, cóntoche. A orixe dos castros veu dada polas invasións dos Sefes, sabes quen son?- Eu asentín, así que él pasou de explicarmo-. Os nativos, que eran pacíficos vivían nas llanuras e nas veiras dos ríos, e coa invasión dos Sefes, trasladáronse a sitios mas inexpugables e de fácil defensa, amurallándose. Tres que recordar que cada castro, se cadra, estaba protexido por dos ou tres murallas. Estes castreños pensaban en todo a hora de defenderse. Como te dicía situábanse en lugares preeminentes, sobre outeiros ou montes de mediana altura, aproveitando as defensas naturais, cando era posible. Tiñan moi boa visibilidade sobre o terreo circundante. A defensa era primordial, recórdao ben!

-O recordarei, non te preocupes. E cómo vivían? E dicir, que facían, de que vivían, a que se dedicaban?

O ancián dubidou un momentiño, antes de seguir coa explicación:

-Os homes dedicaban o seu tempo ao cóidao dos rebaños, a pesca de peixes, a cada de animais e a guerra, cando a tiñan con pobos inimigos. Falando de guerra, sabes que estaban moi ben protexidos, ¿non? Quero dicir, se estaban tan ben protexidos sería porque a guerra era algo cotián, ¿verdade? Pero estas defensas e e os muros no valerían de moito para pobos mais desarrollados, como por exemplo, os romanos. Estou desviándome do tema, en canto as mulleres e os nenos... Estes ocupábanse da recolección de froitos, principalmente bellotas, coas cales, previamente secas e trituradas, elaboraban un pan que conservábase bastante tempo, e que era un factor clave na súa alimentación diaria. A agricultura era traballo das mulleres, pero tiña un escaso desenvolvemento tecnolóxico, isto podémolo seguir vendo nas zonas de influencia castreña.

Eu o miraba, pensando no sabio que era, facía cinco minutos que non sabía case nada acerca dos pobos castreños e él habíame ensinado moito.

-Para rematar, rapaz, falando da comida, vouche dicir como comían estes castreños. Eles comían sentados sobre bancos construídos arredor das paredes, alienándose entre eles según idades e dignidades. Os anciáns eran dos mais importantes do grupo, debido a que era os portadores da sabedoría, pois na sociedade de tradición oral (non deixaban textos escritos) son os mais vellos os que puideron aprender os diferentes entresijos da cultura que herdaron.

Xunto cando rematou de falar, o seu bus chegou. Despedímonos e desexoume moito sorte co meu traballo de clase. Eu dinlle as grazas por toda no que el me había axudado no traballo, habíame aclarado bastantes as miñas ideas.

Subiuse ao bus e non votou a ollada para atrás, e eu quedeime esperando polo meu bus, mentres que apuntaba nun bloc de notas algunhas das cousas que el me había dito.

Din que tódolos días apréndense cousas novas, e é certo.

PD: Despois de que o autobús perdérase de vista, dinme conta de que se lle habían caído unhas imaxes da carpeta: